آقاجون قبلاٌ کارمند شهرداری شیراز بود. نمیدانم
چطوری بخشدار این شهر شد. شهر کوچک عرب نشینی در کنار خلیج فارس به نام کنگان. يك‌روز
یک کامیون باری بزرگ اجاره کرد و تمام وسایل خانه را ریخت توی آن و ما را با خودش
آورد به اين کنکان. آقاجون و مامان که هفت‌ماهه حامله بود، با راننده و شاگرد
راننده جلوی ماشین نشستند و من و سیمین پشت ماشین روی بارها.
آقاجون یکی از چراغهای
توری را برداشت و صدا زد: «سیمین پاشو
بریم دنبال ننه صبیه،» بعد از پلهها پایین رفت. سیمین با عجله او را دنبال کرد.
مامان یک‌ریز ناله میکرد. گاهی هم فرياد میکشید. از یک طرف نگران و دستپاچه بودم،
از طرف دیگر هیجان زده و کنجکاو. مادرم داشت یک بچه به دنیا می آورد. رفتم به‌طرف لبهی بام و پشت سرشان داد زدم:
«آقای دکتر یادتون نره!» سیمین و آقا جون داشتند دور می شدند. برای برداشتن ننه صبیه می بایست اول به طرف قسمت
شرقی شهر و بعد برای برداشتن آقای دکتر به طرف قسمت غربی بروند. آقای
دکتر اسمی بود که مردم شهر صدایشان می کردند، اسم واقعی اش آقای اسحاقیان بود. او
هم مثل ما چند ماهی بیشتر نبود که با این شهر آمده بود.
چراغ‌ها در
میان تاریکی، یکی‌یکی روشن میشدند. فکر میکنم صدای مامان در تمام شهر پخش میشد.
سیمین همان طور که دور میشد رويش را
برگرداند و گفت: «برو پیش مامان». آقاجون
هم سرش را برگرداند: «مواظب‌باش نیفتی، برو دِیشیخ رو خبر کن.»
دویدم به‌طرف بام خانهی دِیشیخ و باگریه صدايش کردم.
آنها هم در اتاق بادگیر بزرگی که روی طبقهی اول خانه اشان قرار داشت میخوابیدند.
شعلهی یکی از فانوسها بلافاصله بیشتر شد و بعد هم صدای دیشیخ که کُلفتش را صدا
میزد: «زبیده پاشو بریم. فکر میکنم زن رییس وقتشه. دخترش داره جارمون می‌زنه.»
از جایی که ایستاده بودم درِ بلندِ چوبی جلو خانه را میتوانستم ببینم که از داخل
با یک کلون بزرگ فلزی بسته بود. خانهی دیشیخ شبيه یک قلعهی دوطبقه بود، با
دیوارهايي به كلفتي يك‌متر و اتاقهايي دورتادور حیاط. درِ قلعه از صبح سحر تا
غروب آفتاب باز بود و دو نفر جلوی آن نگهبانی میدادند.
چند دقیقه بعد
سر و کله ی دیشیخ همراه با دخترش مهین‌خانم، که هنوز مِینار سفیدش را دور سر
نچرخانده بود، پیدا شد. بعد از آنها طاهره خانم، عروس بزرک دِیشیخ که تازهزا
بود، عروس كوچكش و چند زن ديگر سر رسیدند. همهي آنها در همان قلعه زندگی میکردند.
شیخ نصرالله، شوهر دیشیخ، بیشتر سال را
با زن دومش که شهری بود، در شیراز زندگی میکرد. مامان میگفت: «شیخ نصرالله صاحب
تمام زمینای شهرِ اما دیشیخ به کمک پسرش شیخ‌عبدالله اونارو اداره میکنه.» دیشیخ
تا رسید مشغول به‌کار شد. به‌مهین‌خانم و طاهره‌خانم دستور داد بنشینن دو طرف
مامان و عروس كوچكه را فرستاد به زبیده بگويد که یک منقل خاکستر از توی اجاق خانه
بیاورد. بعد از ده‌دقیقه زبیده با منقل از
راه رسید. مامان تا چشمش به منقل افتاد گریهاش گرفت و صدا زد «زرین بیا بشین
اینجا.» رفتم نشستم کنارش و دستش را گرفتم. خیلی میترسیدم اسم عُمر و عُثمان را
به زبان بیاورد.
از روزی که به این شهر آمده بودیم مامان سعي ميكرد كه
ديگر مثل سابق به مسخره نگويد «سر عُمر»
من و سیمین هم منتظر بودیم ببینیم
سنیها روز قتل حضرت علی چه‌کار میکنند. سالهای قبل، روز عيد عُمرکشان
مامان یک عروسک پارچهای بزرگ درست میکرد و ما آن را وسط حیاط آتش میزدیم. زنهای
همسایه هم که هفت‌قلم آرایش کرده بودند دایره میزدند و آواز میخواندند، یا تخمه
میشکستند. اما قبل از آمدن آقاجون به خانه، همه باهم حیاط را تمیز می کردیم و زن
های همسایه می رفتند . آقا جون اصلا موافق این کارها نبود.
آقاجون قبلاٌ
کارمند شهرداری شیراز بود. نمیدانم چطوری بخشدار این شهر شد. شهر کوچک عرب نشینی
در کنار خلیج فارس به نام کنگان. يك‌روز یک کامیون باری بزرگ اجاره کرد و تمام
وسایل خانه را ریخت توی آن و ما را با خودش آورد به اين کنکان. آقاجون و مامان که
هفت‌ماهه حامله بود، با راننده و شاگرد راننده جلوی ماشین نشستند و من و سیمین پشت
ماشین روی بارها. سیمین در تمام راه قر زد و لج کرد با هیچکس حرف نزد. اما به‌من
کلی خوش گذشت. تمام راه کوه و کُتل و دستانداز بود. جاده مارپیچ تا بالای کوه میرفت
و در طرف ديگر میآمد پایین. یکی دو جا جاده را آب برده بود و ما مجبور شدیم بارها
را پایین بیاوریم و بعد از رد شدن از خرابی دوباره آنها را بگذاریم بالا. من و
سیمین مرتب روی بارها بالا و پایین میافتادیم. شده بود درست مثل فانفار. سیمین
حرص میخورد و من میخندیدم. بعد از دو روز رانندگی (شب توی بوشهر خوابیدیم)
رسیدیم. سيمين با ديدن دريا بداخلاقي و قرزدن‌هاش تمام شد و شروع کرد به خندیدن.
هر دو اولين باری بود كه دريا را ميديديم.
آقاجون و سیمین بعد از نیمساعت با ننه صبیه و آقای
دکتر برگشتند. آقاجون میگفت آقای دکتر
بعد از گرفتن دیپلم دبیرستان، یک دورهی بهیاری را در شهر خودش، همدان، که خیلی
دور و خیلی هم سرد بود، گذرانده است. او درست دو هفته بعد از ما رسيد و همان روز
اول آمد به ديدن آقاجون كه بخشدار بود. آقاجون هم او را آورد طبقهی بالا برای
ناهار. ما در ادارهی بخشداری که بعد از خانهی دِیشیخ بزرگترین ساختمان شهر بود
زندگی میکردیم. اتاقهای اداره در طبقهی اول و جلو خانه قرار داشتند؛ یک اتاق
بزرگ با یک میز چوبی، که دفتر کار آقاجون بود، و اتاق بغلی که پر از پرونده و قفسههای
بایگانی بود و همیشه بوی نا و بوی کاغذ کهنه میداد. قسمت عقب ساختمان و طبقهی
دوم، خانهی ما بود. خزئل پیشخدمت اداره، که کارگر خانهی ما هم بود، در یکی از
اتاقهای طبقهی اول زندگی میکرد. آقاجون از آمدن آقای دکتر خیلی خوشحال شد. رئیس
بهداری قبلی دوسال پیش از مالاریا مرده بود و ادارهی بهداری در تمام این مدت بدون
رییس بود. آقای دکتر وقتی دید مامان حامله است گفت: «موقع زایمان حتما من رو خبر
کنین، این عربها آدمهای کثیفی هستن اصلاً بهداشت رو رعایت نمی‌کنن.» مامان که از
مراسم زایمان آن شهر خیلی میترسید از آقاجون قول گرفت که حتماٌ او را برای زایمان
خبر کند.
هر وقت دورهی قمار هفتگی رؤسای ادارات در خانهی ما
بود آقای دکتر هم میآمد اما نه مشروب میخورد و نه ورقبازی میکرد. کنار دست
آقاجون مینشست و آقاجون بهش پوکر و رامی یاد میداد. مامان خودش توی اتاق نمیآمد، اما همیشه من و
سیمین را کنار میکشید و یواشکی به‌ما سفارش میکرد که «زرین (یا سیمین)، مواظب
باش استکان آقای دکتر با استکانهای دیگه قاطی نشه. وقتی چاییش تموم شد بیار بده
خزئل خوب آبش بکشه.» یک‌دفعه هم که من و سیمین رفتیم پیشش واکسن آبله بزنیم، وقتی
برگشتیم مامان ما را برد توی مستراح و چند
آفتابه آب ریخت روی سرمان تا طاهر شدیم. هیچوقت نمیگذاشت که من و یا سیمین
تنهایی برویم مطب آقاي دکتر. میگفت: «می‌رین اون‌جا خیلی مواظب هم باشین، جهودا
نون فطیر رو با خون بچه مسلمون درست می‌کنن.»
ننه صبیه با خودش یک طناب و یک میخ طویله‌ی بزرگ آورده
بود. دیشیخ صدا زد: «آقای رئیس بیا تو کمک کن این میخ را بکوبیم به دیوار» من، هم
نگران مامان بودم، و هم دلم میخواست ببینم ننه‌صبیه با طناب و میخ طویله چکار میکند.
زبیده منقل را گذاشته بود پایین محلي که دیشیخ میخواست میخ طویله را بکوبد.
مامان دوباره شروع کرد به التماس که سرِ دارش نکنند. به‌نظر نمي‌رسيد کسی به‌حرف
مامان توجه كند. آقای دکتر دم در اتاق، پشت به در نشسته بود. نمیدانستم از آنجا چه کمکی از دستش برمیآمد. آقاجون به
دیشیخ گفت: «به‌هیچ‌وجه نمی‌خوام خانم رو با طناب آویزون کنین. بذارین همون‌طور
كه دراز کشیده بزاد.» من خیالم راحت شد. دیشیخ اول قبول نميكرد: «این‌طوری راحت‌تر
می‌زایه. وقتی آویزون باشه بچه سُر میخوره می‌افته رو خاکستر.» اما آقاجون زیر
بار نميرفت. دیشیخ قبل از رفتن به اتاق یک چشم غره به آقای دکتر رفت. توی اتاق
دیشیخ و ننه‌صبیه و زبیده برای چند دقیقه با هم باصدای بلند و به‌عربی جر و بحث
کردند. بعد دیشیخ با عصبانیت و به فارسی
داد زد: «مرد غریبه خوبیت نداره دم اتاق زائو بشینه.»
از توی اتاق به‌جز صدای نالههای مامان، که هر از چند
دقیقه به یک جیغ وحشتناک تبدیل میشد، فقط كلمات عربي به‌گوش ميرسيد. آقاجون را
هم توی اتاق راه نمیدادند. زبیده که حالا آدم خیلی مهمی به‌نظر میرسید نشسته بود
پهلوی دست ننه‌صبیه و باهاش تند و تند حرف میزد. مامان پاهایش را از هم باز کرده
بود و هی زور میزد. سیمین با يك دستمال عرق پیشانی او را پاک میکرد. مامان داشت
زیر لب یک چیزهایی میگفت. من رفتم نشستم پهلوی دستش. سرم را بردم نزدیک. «یا علی
یا فاطمه زهرا، یا دوازده‌امام به دادم برسین، مُردَم» و گریه میکرد. فکر میکنم
دیشیخ شنید که با اون لهجه غلیظ عربی- فارسی‌اش به من و سیمین گفت: «بش بگو چرا
بلند نمی‌گُویه یاعلی. از چه می‌ترسه؟» نمیدانم چرا به‌خودش نگفت. سیمین دهنش را
گذاشت روی گوش مامان و یک چیزی گفت اما مامان هنوز زیر لب از امام غایب کمک میخواست.
بعد از یک ربع فريادهای مامان دوباره شروع شد. حالا
ديگر بدون فاصله جيغ میکشید. سر پر موی بچه میان رانهاش گیر کرده بود. دی شیخ هی
میگفت: «اگه ای بچه خفه بشه خونش گردن آقای دکترِ» و به مامان میگفت: «چقد
لاجانی، بیشتر زور بزن. بچه داره خفه می‌شه.» تمام گردن و صورت مامان سرخ شده بود.
بعد از یک زور حسابی شانههای بچه پیدا شد و
تمام بدنش سر خورد افتاد بیرون. همه ساکت شدند. بعد صدای ونگ ونگ گریهی بچه آمد. یک‌هو
اتاق شلوغ شد. زنها بلندبلند به‌عربی حرف
میزدند و میخندیدند. دو سه‌بار هم کِل کشیدند. زبیده با سرعت رفت بیرون به‌طرف
آقاجون و یک‌چیزهایی بهش گفت. آقای دکتر با خوشحالی داد زد: «می‌گه پسره... پسره
مشتلق می‌خواد». آقاجون صورتش پر از خنده شد و از جیبش یک یک‌تومانی در
آورد و گذاشت کف دست زبیده كه دراز شده بود جلوش. بعد مهین‌خانم با صدای بلند داد زد: «مبارکه آقای رییس پسردار
شدی. ماشاالله دست این ننه‌صبیه خوبه، بیشتر پسر میزائونه. خوبه بهش یه انعام
حسابی بدین.» حالا مِینارش را محکم چرخانده بود دور سرش و با یک سنجاق قفلی طلا
گوشهی آن را به‌بالای سر وصل کرده بود. آقای دکتر هم آمد به‌طرف آقاجون و گفت:
«آقای رئیس خیلی مبارکه، بعد از دوتا دختر، دیگه وقتش بود پسردار بشین.» قیافهی
مامان واقعاٌ زار و نزار شده بود. چشمهايش از حال رفته، لبهايش خشک، و رنگ و
رويش پریده بود. سر پرعرق او را توی بغلم گرفتم و صورتش را بوسیدم. ننه صبیه داشت بچه را با یک تکه‌پارچه تمیز میکرد.
یک چیزی مثل روده از شکم بچه آویزان بود و
بدنش کثیف و خونی بود. قیافه و هیکلش عین قورباغهای بود که روش پا گذاشته
باشند و دل و روده‌اش زده باشد بیرون. حالم داشت بههم میخورد. آقای دکتر یک بسته
پنبه را با یک محلول داد تو و گفت: «چشمای بچه رو با این بشورین.»
ننه‌صبیه بچه را برد بیرون که آقاجون او را ببینه. من
هم رفتم دنبالش. آقاجون بچه را از ننه‌صبیه گرفت اما فوری دادش دست آقای دکتر که
با اشتیاق نگاهش میکرد. آقای دکتر گفت: «ماشاالله عجب پسر خوشگلیه». فکر کردم برم
به مامان بگم آقای دکتر بچه را بغل کرده. حتماٌ فوری خزئل را صدا میکرد بیاد این
قورباغه را آب بکشه. بعد یاد حرف مامان افتادم و گفتم: «با خونش چه نون فطیر خوبی
می‌شه پخت!» (البته این را توی دلم گفتم.)
اسم بچه را گذاشتیم غلامرضا. مامان نذر کرده بود که
اگر پسر گیرش بیاد اسمش را بگذاره غلامِرضا.
من اوائل اصلاٌ از غلام رضا خوشم نمیآمد اما بعد از چند ماه خوشگلتر و تپل‌تر شد
و خودش را توي دلم جا کرد. از مدرسه که برمیگشتم میرفتم سراغش و با دست و پای
کوچولوش بازی میکردم. صداهای بامزه و شکلک درمیآوردم تا شروع کنه به خندیدن.
مامان میگفت: «تو تنها کسی هستی که می‌تونی بخندونیش.»
یک‌روز مامان تازه بچه را گذاشته بود زیر سینهاش شیر
بده که شنیدیم از اداره آقاجون صدای داد و
فریاد بلند شد. همهی ما باعجله دویدیم به طرف پایین. آقاجون از پشت میزش بلند شده
بود و آقای دکتر را که با صدای بلند گریه میکرد توی بغلش گرفته بود. اواسط پاییز
بود اما هوا به‌قدری گرم بود که آقاجون هر روز با یک زیر شلواری کوتاه، یک زیرپیراهن
رکابی و یک دم‌پایی میرفت اداره. آن‌روز توی اداره جلسه داشت و به‌جای دم پایی، کفش و جوراب سیاهش را پوشیده
بود. ما که رسیدیم آقای دکتر برای چند لحظه آرام شد و سرش را آورد بالا، اما
تا چشمش افتاد به مامان دوباره گریهاش
شدت گرفت. نشست روی زمین و شروع کرد به زار زدن. ما وحشت‌زده به آقاجون نگاه
کردیم. آقاجون زیر لب گفت: «همین الان بهش خبر دادن مادرش یک‌هفته پیش مرده.» مامان بیاراده بچه را داد دست سیمین و رفت
نشست پیش آقای دکتر و سر او را توی بغل گرفت شروع کرد به گریهکردن. من با ترس و
با تعحب یک نگاه به آقاجون و یک نگاه به آنها انداختم، اما آقاجون صورتش آنقدر
گرفته بود و چشمهایش سرخ شده بود که اصلاٌ متوجه نبود که سر آقای دکتر روی سینهی
مامانه و مامان نوازشش میکنه. من هم که تا بهحال گریهی یک مرد را ندیده بودم به
گریه افتادم. صدای گریهی آقای دکتر آنقدر بلند بود که همسایهها میتوانستند بشنوند. گاهی برای یک
لحظه آرام میشد اما بعد دوباره یادش میآمد و میزد توی سرش و شروع میکرد به زار
زدن. مامان دوباره او را بغل میکرد و او ساكت میشد. شده بود مثل غلامرضا وقتی
که گریه میکرد و مامان بهش شیر میداد. سیمین همانطور که بچه را محکم توی بغلش
گرفته بود اشک میریخت. یک مدتی همه‌باهم گريه كرديم، تا اینکه آقاجون رو کرد به
مامان و با صدای گرفتهای گفت: «خانم بسه دیگه. وردار اینو ببر خونه یک آبی چاییای
بهش بده.» مامان دست آقای دکتر را گرفت او را از زمین بلند کرد و افتاد جلو، ما هم
دنبالش. آقای دکتر همانطور هق‌و‌هق میکرد. آقاجون هم اداره را تعطیل کرد و آمد
دنبال ما. هنوز نمیدانستیم که مادر آقای دکتر چرا مرده. مادر آقای دکتر مرتب از همدان برايش نامه و بستههای خوراکی میفرستاد. یک‌بار
هم نان فطیر و یک ژاکت کلفت با یک شال
گردن که خودش بافته بود فرستاده بود. آقای دکتر همان‌شب ژاکت را پوشید و آمد خانهی
ما. بیچاره صورتش از گرما مثل لبو شده بود
و از همه‌جای بدنش عرق میریخت. آقای دکتر به مامان گفته بود این اولین باري است که از مادرش جدا شده.
تا رسیدیم بالا دیشیخ هم آمد. مهین‌خانم و طاهره‌خانم
بعد از چند دقیقه رسیدند. آقای دکتر هنوز گریه میکرد. دیشیخ بال مینار سیاهش را
کشید روی صورتش و نشست کنار دیوار. شانهها و
مینارش میلرزید. مهین‌خانم و طاهره‌خانم هم نشستند دو طرفش و مینارشان را
کشیدند روی صورتشان. فاطمو سیاه، زن خزئل، که چایی آورده بود سینی چایی را گذاشت
وسط رفت نشست کنار دستشان و شروع کرد باصدای بلند گریه کردن. شده بود عین مجلس
روضه‌خوانی، هر كسي در يك طرف گريه ميكرد.
نیمساعت بعد
فاطمو همانطور اشکریزان از جايش بلند شد و استكانها را جمع كرد. آقای دکتر چایی‌اش
را خورده بود و آرام‌آرام اشک میریخت. یک نگاه به مامان انداختم ببینم به استکانها
اشاره میکنه یا نه، ولی مامان اصلاٌ حواسش به‌من و سیمین نبود و داشت بچه را به
آقای دکتر نشان میداد. بچه اما به‌من نگاه میکرد. از همانجا برايش یک شکلک و یک
صدا در آوردم. شروع کرد به خندیدن. آقای دکتر، مامان و دیشیخ هم شروع کردند به
خندیدن. فاطمو با سینی چایی برگشته بود. مامان بچه را داد دست آقای دکتر و یکی از
استکانها را از سینی برداشت.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر